W mojej praktyce nauczycielskiej często spotykam się z pytaniami: Czy joga nie kłóci się z założeniami treningu funkcjonalnego? Czy należy ją porównywać do stretchingu? Przekraczanie naturalnych zakresów ruchów i wykonywanie zaawansowanych pozycji, zwłaszcza u osób początkujących, nie jest głównym celem jogi. Wstępnym kierunkiem pracy jest nauka świadomości
ciała co do jego ułożenia w przestrzeni oraz uzyskanie mobilności i stabilności we wszystkich strukturach ciała. [1]
Zaczynając uczęszczać na ten rodzaj ćwiczeń brane są pod uwagę wszystkie ograniczenia i zaburzenia układu ruchu, dlatego szczególnie na początku joga pomaga odtworzyć funkcję poszczególnych struktur ciała. Gdy praktyka podstawowych pozycji i sekwencji jest wykonywana poprawnie, to znaczy bez kompensacji innymi częściami ciała, można stopniowo wprowadzać bardziej zaawansowane pozycje. [2]
Nauka świadomego rozluźniania
Rozluźnienie to uwolnienie zbędnego napięcia mięśniowego w ciele. Joga jest połączeniem ciała i umysłu, gdy nie ma współpracy między tymi elementami wywołuje to poczucie rozbicia i braku rozluźnienia. Praktyka powinna być świadoma i inteligentna.
Jak powstaje inteligencja ciała? Nauka świadomego ruchu wychodzi poprzez wrażliwość, odczuwanie odstępu między skórą, a mięśniami. W ten sposób świadomość rozchodzi się po wszystkich częściach i jest ono w stanie poczuć napięcie każdej komórki. Dzięki temu, możliwe jest delikatne korygowanie i równoważenie od środka ciała. Kontrola tonusu mięśniowego w wybranych pozycjach umożliwia naukę prawidłowego rozluźniania, co dla wielu praktykujących jest trudne do wykonywania. Szczególnie dla osób z zaburzeniami układu mięśniowopowięziowego, gdzie działanie jednostek motorycznych jest zakłócone, wywołane najczęściej stresem i siedzącym trybem życia. [3]
Pozycje relaksacyjne nauczają w jaki sposób rozluźnić się przenosząc uwagę na konkretne elementy ciała. Dodatkowo wspomaganiem tego procesu jest skupienie się na oddechu. Dzięki spokojnemu i świadomemu, oddychaniu zwiększa się pojemność płuc praktykującego pozwalając osiągnąć ich optymalną wentylację oraz lepsze dotlenienie tkanek. [4]
Joga – więcej niż rozciąganie
Joga to nie tylko ćwiczenia rozciągające, ale również wzmacniające ciało, wykorzystujące własny ciężar jako obciążenie. Stopniując trudność pozycji należy zacząć od wzmocnienia i pełnej kontroli mięśni głębokich, a następnie wprowadzać pozycje odwrócone oraz balanse.
Podczas zajęć ciało często znajduje się na małej płaszczyźnie podparcia, co sprzyja poprawie propriocepcji oraz równowagi. [5] Znajduje się pod tym pojęcie równowagi fizycznej jak i psychicznej, wychodząc z założenia, że przez pracę z ciałem jesteśmy w stanie poprawić swój stan psychiczny. Po dobrej praktyce jogi pojawia się lekkość i ożywienie w ciele, nie tylko na poziomie mięśni, ale również umysłu. Zdrowy umysł funkcjonuje w zdrowym ciele, a zdrowe ciało jest stabilne i mobilne. [3,5,6]
Pojęcie joga funkcjonalna
To stosunkowo nowe pojęcie, które oznacza połączenie pozycji Jogi z elementami treningu funkcjonalnego, szczególnie ruchów sięgania i przeciągania. Zajęcia są prowadzone przez fizjoterapeutów, nauczycieli Jogi lub trenerów funkcjonalnych zainteresowanych Jogą, dzięki czemu znajomość podstaw ruchu używana jest do dokładnego wyjaśnienia pracy ciała w każdej pozycji. Łączenie wiedzy z zakresu anatomii układu ruchu, fizjologii mięśni oraz anatomii energetycznej pozwala na odkrywanie działania ludzkiego ciała.
Jest nie tylko nauką ćwiczeń, ale nauką świadomego ruchu. Ważnym elementem jest pokazanie i omówienie wykonywanej pozycji podczas zajęć, tak aby osoba mogła odtworzyć ją w swojej samodzielnej praktyce.
Występuje wiele rodzajów Jogi, ale najbardziej zbliżona do założeń treningu funkcjonalnego jest Joga Iyengara. W tej metodzie podchodzi się indywidualnie do każdego ucznia, zwraca się uwagę na jakość ruchu oraz poprawność wykonania pozycji. Wykorzystywane są pomoce, m.in. paski, krzesła, koce, które ułatwiają pozycję tworząc ją możliwą do wykonania i odczuwania jej pozytywnych efektów. Również podczas sekwencji stosowane są pozycje pomocnicze, które mają w prostszy sposób nauczyć pracy w pozycji docelowej.
Częścią tej metody jest terapia wykorzystująca pozycje ułożeniowe w celu subtelnego pobudzenia zamkniętych struktur do rozszerzania i wydłużania zachowując jednocześnie zwartość ciała. Podczas choroby praktyka powinna być indywidualnie dopasowana do praktykującego. Według badań największe rezultaty zauważalne są w zakresie takich chorób jak: ból pleców, niepokój, depresja, bezsenność, ponadto zmniejsza ryzyko zachorowalności na choroby sercowo-naczyniowe i pomaga przy efektach ubocznych leczenia przeciwnowotworowego. [7]
B.K.S. Iyengar opisuje w Yoga Holistic Path of Health, że terapia jogą opiera się na utrzymaniu funkcji ludzkiego ciała w jak najbardziej wydajny, efektywny oraz naturalny sposób. Jednak podkreśla, że ten naturalny proces dzieje się w swoim tempie i rytmie, czasami wymaga długotrwałej praktyki. [8]
Monika Salitra
Fizjoterapeutka, nauczycielka Hatha Jogi metodą B.K.S. Iyengara
Literatura:
1. Piris A. How to Avoid Yoga Injuries. yogajournal.com Mar 3, 2009.
2. Brown J. A Yogi’s Guide to Functional Training. weckmethod.com Feb 13, 2015.
3. Iyengar B.K.S. PA: Rodale Inc; 2005. Light on Life.
4. Iyengar B.K.S. Harper Collins Publishers Ltd; 1981. Light on Pranayama.
5. Tadeu E, Raso V, Coelho Scharlach R, Akemi Kasse C. Hatha Yoga on Body Balance. Int J Yoga. 2014; 7(2):133-137.
6. McCall T. New York: Bantam Dell a division of Random House Inc; 2007. Yoga as Medicine.
7. Woodyard C. Exploring the Therapeutic Effects of Yoga and its Ability to Increase Quality of Life. Int J Yoga. 2011; 4(2):49-54.
8. Iyengar B.K.S. Yoga the path to holistic health. Dorling Kinderslay 2014. 7: 260-263.
