Koordynacja jest jednym z tych elementów sprawności fizycznej, którą niestety mamy tendencję ignorować. Większość z nas nie zdaje sobie sprawy z jej istoty w sprawnym funkcjonowaniu. Przyczyną jest przekonanie, że poziom koordynacji jest zapisany w genach i nie jesteśmy w stanie go zmienić. Nie jest to do końca prawdą. Innym problemem jest również brak wiedzy na temat istoty koordynacji.
Czym jest koordynacja ruchowa?
Koordynacja ruchowa najbardziej nawiązuje do aktywności fizycznej i sportu. Koordynację ruchową określamy jako równoczesne funkcjonowanie różnych grup mięśniowych oraz układu nerwowego, umożliwiające celowe i precyzyjne realizowanie założonych działań. Koordynacja ciała jest kluczowym elementem wszystkich ćwiczeń. Umiejętność płynnego i skutecznego wykonywania wzorców ruchowych wpływa nie tylko na osiągnięcia sportowe, ale także na codzienne czynności.
Przykładem koordynacji w sporcie może być rzucanie piłki do bramki z wyskoku. Konieczne jest odbicie się ze stóp trzymając piłkę w rękach i unosząc ramię ponad głowę, obserwując równocześnie odległość od bramki, bramkarza oraz inne osoby poruszające się po boisku. Jeżeli zabraknie któregoś z tych składników może dojść do upadku.
W codziennych czynnościach koordynacja również ma duże znaczenie, np. podczas wchodzenia po drabinie trzymając karton w rękach, w celu włożenia go na półkę lub wymiany żarówki zamontowanej na suficie. Wykonywanie wszystkich ćwiczeń, prostych lub bardziej złożonych, potrzebuje jakiegoś stopnia koordynacji. Im będzie ona lepsza, tym mniej energii będziemy marnować na niepotrzebne ruchy.
Składowe koordynacji ruchowej
Równowaga to tylko składnik dobrej koordynacji, pozwalający na utrzymanie ciała w pełni kontrolowanej pozycji, np. podczas wpadnięcia w poślizg, gwałtownego zahamowania tramwaju, dynamicznych ruchów baletowych lub statycznych pozycji jogi.
Rytm – to poprawne wykonywanie ćwiczeń w czasie. Synchronizacja umożliwia sprawne poruszanie kończynami nawet podczas bardzo złożonych zadań ruchowych. Adekwatność ruchu pozwala na sprawność poruszania, a choroby genetyczne mogą skutecznie obniżać adekwatność ruchu. Dla przykładu, artretyzm obniży adekwatność ruchu Twoich rąk.
Kinestetyczne różnicowanie – jest to ilość siły jaką trzeba zastosować lub wykorzystać, aby osiągnąć pożądany efekt. Inną siłę wkłada się w utrzymanie telefonu, a inną w podciąganie się na drążku.
Świadomość przestrzenna – jest to zdolność określania swojej pozycji w stosunku do otoczenia. Szacowanie wysokości sufitu oraz odległości bramki jest możliwe dzięki świadomości przestrzennej.
Czy poziom koordynacji da się zmienić?
Istnieje mit, że tylko dzieci mogą poprawić swoją koordynację. Prawdą jest, że pewien stopień koordynacji musi być opanowany już w pierwszych latach życia, aby w późniejszym czasie można było wykorzystać ruch do dalszego ulepszania swojej koordynacji w starszym wieku. Tym niemniej, bez względu na wiek, można zrobić w tym obszarze znaczne postępy. Wszystko jest kwestią odpowiednio dobranych ćwiczeń i wykonywanie ich odpowiednio często.
a
Etapy koordynacji
W wieku dziecięcym bezwzględnie potrzebna jest praca nad umiejętnościami koordynacyjnymi. W przeciwnym wypadku dzieci będą mniej poradne niż ich rówieśnicy, w konsekwencji będą mieć złe samopoczucie lub nawet lekkie upośledzenie. Trening koordynacji w młodym wieku jest bardzo przyjemny i prosty, ponieważ to właśnie aktywne gry i zabawy pomogą dzieciom polepszyć cechę motoryczną.
Posyłanie dzieci na zajęcia poszczególnych dyscyplin sportowych takich jak sztuki walki, balet czy gimnastyka, wykorzystujących specyficzne ruchy, zwiększa szanse na wyćwiczenie koordynacji.
Dorośli i młodzież w okresie dojrzewania nie mają już tak ogromnej zdolności do poprawy swojej koordynacji, ale nie znaczy to, że nadal nie mogą jej zwiększać wkładając w jej trening odpowiednią ilość czasu i wysiłku. Aby trenować koordynację, u osób już dorosłych należy stosować konkretne ćwiczenia, które poprawiają ich równowagę, rytm, świadomość przestrzenną i adekwatność ruchu.
U osób z nadwagą, zmniejszenie masy ciała poprzez ćwiczenia poprawi ich adekwatność ruchu. Równowagę można ćwiczyć np. poprzez jogę i ćwiczenia akrobatyczne. Rytm można szkolić również poprzez sztuki walki lub taniec, w których muzyka lub walka sprawiają, że poruszanie jest określone w ramach czasowych.
Wniosek?
Nigdy nie jest zbyt późno, aby poprawić swoje umiejętności koordynacji. Nie pozwalajmy jednak, aby dzieci miały siedzący tryb życia. W ten sposób narażamy je na braki koordynacyjne i opóźnienie, w przeciwieństwie do aktywnych rówieśników. Podczas gdy dzieci mogą łatwo zwiększyć koordynację poprzez aktywne gry i inne sporty, osoby starsze mogą doskonalić ją ćwicząc jogę, sztuki walki, taniec lub uczęszczając na specjalnie skomponowane zajęcia. Sportowcy natomiast rozumieją umiejętność szybkiego, precyzyjnego podejmowania decyzji oraz płynnego i wydajnego poruszania się, jako różnicę między wygraną lub przegraną.
Skuteczny trening powinien wydobywać z zawodników drzemiące w nich pokłady energii i zapału oraz podnosić wyniki wszystkich niezbędnych sprawności motorycznych. W tym miejscu trenerzy często zapominają o wadze zdolności motorycznej jaką jest koordynacja. Dzięki jej wysokiemu poziomowi możliwe jest osiąganie zarówno sukcesów sportowych jak i po prostu sprawne funkcjonowanie każdego dnia.
OLGA CHMIELEWSKA
Trener Przygotowania Fizycznego oraz Trener Karate. Posiada tytuł aktualnej Mistrzyni Polski, Mistrzyni Europy i V-ce Mistrzyni Świata w karate Shotokan.
