Skręcenia stawu skokowego

Skręcenie stawu skokowego jest jednym z najczęstszych urazów sportowych. Definiuje się je głównie jako stan powodujący uszkodzenie więzadeł pomagających stabilizować staw.

Jeśli uprawiasz sport wymagający dużej ilości skakania, siły eksplozywnej oraz nagłych zmian kierunku ruchu, taki jak koszykówka, siatkówka, piłka nożna, tenis, to pewnie już doskonale wiesz, że jesteś podatny na urazy w tym obszarze.

Staw skokowy codziennie przenosi ogromne ciężary i wykonuje tytaniczną pracę. Nasuwa się stąd pytanie, dlaczego tak często dochodzi do uszkodzeń w tym rejonie naszego ciała. Zacznijmy od przyjrzenia się anatomii.

ANATOMIA

Staw skokowy jest stawem zawiasowym znajdującym się między kością piszczelową, strzałkową (kośćmi podudzia) a kością skokową i piętową. Pozwala stopie wygiąć się w górę (zgięcie grzbietowe) i w dół (zgięcie podeszwowe). Połączenie pozwala również na niewielką rotację. Dwie kości stopy: skokowa i piętowa łączą się, tworząc staw skokowo-piętowy, który pozwala stopie kołysać się na boki (inwersja / ewersja).

Stabilność stawu wynika ze strukturalnego układu kości i otaczających je więzadeł. Zapewniają one stabilność, zapobiegając przemieszczaniu się na boki.

Po wewnętrznej stronie kostki (przyśrodkowej) staw stabilizowany jest grubym, mocnym, włóknistym więzadłem, zwanym więzadłem trójgraniastym. Skręcenie tego więzadła (uraz ewersyjny) stanowi mniej niż 20% wszystkich skręceń kostki.

Po zewnętrznej stronie kostki (bocznej) staw stabilizowany jest trzema mniejszymi więzadłami: skokowo strzałkowym przednim ATFL (z przodu), strzałkowo piętowym CFL (z boku) i skokowo strzałkowym tylnym PTFL (z tyłu). Zwichnięcia któregokolwiek z tych więzadeł (uraz inwersyjny) stanowią ponad 80% wszystkich skręceń kostki.

Z badań i obserwacji klinicznej wynika, że w przypadku urazów sportowych najczęściej dochodzi do uszkodzenia więzadła skokowo strzałkowego przedniego. Uraz tego więzadła powoduje wyraźny obrzęk i ból na zewnętrznej stronie kostki. Jeśli siła jest odpowiednio duża, więzadło piętowo-strzałkowe również zostaje uszkodzone.

Czasami może dochodzić do urazu więzadeł obszaru przyśrodkowego w połączeniu z uszkodzeniem więzadeł bocznych oraz więzadeł między kością piszczelową a kością strzałkową. Pełne zerwanie więzadeł stawu skokowego może spowodować zwichnięcie, któremu najczęściej towarzyszy złamanie.

Po skręceniu staw skokowy może stać się niestabilny, a w celu odzyskania pełnej sprawności wymagana jest opieka fizjoterapeutyczna oraz odpowiedni trening medyczny.

CZYNNIKI RYZYKA

Ostre skręcenie wynika najczęściej z braku reakcji na bodziec skrętny. Mięśnie, które są odpowiedzialne za zabezpieczenie stawu nie mają szansy się napiąć, stąd cała siła urazu dostaje się do położonych głębiej więzadeł i torebki stawowej. Możemy wymienić liczne czynniki ryzyka, predysponujące nas do powstania uszkodzeń tego typu: 

• Wcześniejsze lub istniejące urazy stawu skokowego, szczególnie w przypadku braku rehabilitacji (największy czynnik ryzyka).
• Brak siły mięśniowej i stabilności w tym obszarze. Upośledzona równowaga.
• Brak lub skrajnie niska elastyczność w stawie skokowym.
• Nagła zmiana kierunku ruchu (przyspieszenie lub spowolnienie).
• Rosnący wiek osoby (sportowca) narażonej na uraz.

SYMPTOMY

Skręcenia stawu skokowego możemy sklasyfikować na skali od 1 do 3 (łagodne, umiarkowane i ciężkie), w zależności od stopnia uszkodzenia więzadeł:

DIAGNOZA I LECZENIE

Często w diagnostyce urazów stawu skokowego nadużywamy obrazowania za pomocą promieniowania rentgenowskiego. W celu zminimalizowania tego typu działań możemy wykorzystać diagnozę według kryteriów z Ottawy w celu wykluczenia złamania. Mówi nam ona, że powinniśmy zastosować RTG tylko wtedy, gdy pojawia się ból przy palpacji kości łódkowatej, podstawy V kości śródstopia lub wzdłuż dalszych 6 cm tylnej krawędzi kości strzałkowej i piszczelowej. Drugim kryterium jest natomiast brak możliwości obciążenia kończyny i wykonania więcej niż 4 kroków.

W pierwszym etapie po urazie powinno się zastosować najpopularniejszą zasadę pierwszej pomocy w przypadku skręcenia stawu, czyli RICE.

• R – rest (odpoczynek) – odciążenie stawu i odpoczynek od aktywności fizycznej.
• I – ice (lód) – regularne chłodzenie co półtorej godziny przez najbliższą dobę.
• C – compression (kompresja) – związanie stawu bandażem elastycznym.
• E – elevation (uniesienie) – uniesienie kończyny objętej urazem powyżej poziomu serca.

Chociaż tego typu podejście ma z pewnością swoje miejsce w panteonie technik stosowanych przez służby medyczne, polecam jednak – w celu zoptymalizowanego leczenia i pełnego powrotu do zdrowia – protokół MEAT (movement, exercise, analgesia, treatment):

Ruch: zdecydowanie najlepszy w leczeniu urazu. Delikatne i stopniowe przywracanie aktywnego zakresu ruchu może poprawić przepływ krwi i zapewnić mięśniom dostawę świeżego tlenu, jednocześnie usuwając odpady metaboliczne. Lekki stres wywołany ruchem wyzwala również uwalnianie licznych naturalnych związków, które bezpośrednio wspierają proces gojenia.

Ćwiczenia: przy odpowiednich wskazówkach i nadzorze ćwiczenia mogą przyspieszyć powrót do zdrowia. Delikatne, kontrolowane ruchy rozciągające mogą pomóc w zapobieganiu powstawania blizny (zwanej zrostem). Ćwiczenia mają również dodatkową zaletę. Wzmacniają sygnały nerwowe podróżujące do miejsca urazu, zmniejszając ryzyko osłabienia / atrofii mięśni oraz sztywności stawów.

Analgezja: intensywny ból może znacznie zmniejszyć zdolność naszego ciała do naturalnego leczenia. Ważne jest, aby efektywnie zarządzać bólem. Może on prowadzić do kompensacji ruchowej (np. utykanie, zmiana pozycji ciała, postawy itp.), zakłócać sen i znacząco wpływać na nastrój, apetyt i ogólną jakość życia. Najważniejsze jest to, że organizm nie może się wyleczyć, gdy jest zestresowany. W związku z tym ważne jest, aby w razie potrzeby korzystać z odpowiednich opcji łagodzenia bólu. Jednak „środki przeciwbólowe”, o których tutaj mowa, wykraczają poza zwykłe przyjmowanie NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Medycyna naturalna posiada szereg potwierdzonych klinicznie naturalnych środków przeciwbólowych, takich jak kurkuma czy proteolityczne („rozpuszczające białka”) enzymy, które pomagają zrównoważyć proces zapalny.

Leczenie: jest naprawdę kluczem do zdrowienia. Terapia manualna, fizjoterapia, uwalnianie mięśniowo-powięziowe, akupunktura, pinoterapia to narzędzia wspomagające leczenie tkanek i poprawiające regenerację. Zachęcam do zapoznania się z wpisami na blogu, traktującymi polecane sposoby leczenia:

• Pinoterapia – body-work.com.pl/blog/pinopresura/
• Sucha Igłoterapia – body-work.com.pl/blog/wykorzystanie-igloterapii-suchej-leczeniu-miesniowo-powieziowych-punktow-spustowych-mpps/
• Fizjoterapia funkcjonalna – body-work.com.pl/blog/fizjoterapia-funkcjonalna/

Pamiętaj, że twoje stawy i więzadła mają o wiele mniej naturalnego krążenia krwi niż reszta ciała. W rezultacie mogą leczyć się znacznie dłużej. Jeśli nie zareagujesz szybko i właściwie na uraz, przerodzi się on w stan ostry, który z czasem zmieni się w przewlekły. Z badań wynika, że połączenie terapii manualnej z ćwiczeniami skutkuje większą poprawą dolegliwości bólowych oraz długoterminową poprawą funkcji stawu. Wdrożenie protokołów działania fizjoterapeutycznego oraz treningowego w ramach planu naprawczego skręcenia stawu skokowego powinno być „złotym standardem” leczenia.

Jeśli borykasz się z podobnym problemem, odwiedź Centrum Ruchu i Terapii BODYWORK. Specjaliści tam pracujący pomogą dobrać odpowiedni sposób leczenia i długofalowo zaplanują powrót do pełni zdrowia. Posłuchaj swojego ciała i poznaj swoje ograniczenia a następnie pokonaj je i wróć do aktywności fizycznej!

Więcej o fizjoterapii BODYWORK przeczytasz na stronie: http://body-work.com.pl/fizjoterapia/

Bartosz Grobelny

Fizjoterapeuta i trener medyczny

Literatura:

• Brukner P., Clarsen B., Cook, J., Cools A., Crossley K., Hutchinson M., McCrory P., Bahr R., Clinical Sports Medicine : Volume 1: Injuries, McGraw-Hill Education, 2017, 5 edycja.

• Hochschild J., Posłuszny P., Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, MEDPHARM Polska, Wrocław, 2018, 1 edycja.